همکاری اعضای انجمن غارنوردان بازمین شناسان آکسفورد

پیمایش غارهای بتون، بلور و درونه به همراه زمین شناسان انگلیسی- اردیبهشت ۱۳۹۰

گزارش و عکس از: وحید اشرفی

یک تیم از زمین شناسان دانشگاه آکسفورد که قصد مطالعه درخصوص زلزله از طریق بررسی گسل ها و غارها در منطقه شمالشرق ایران را داشتند پس از جستجوهای اینترنتی و مشاهده عکس های من از غارهای مذکور در سایت summitpost بهمن ماه ۱۳۸۹با من از طریق ایمیل تماس گرفته و درخواست همکاری با تیم را نمودند. پس از موافقت، به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران که رابط ایرانی اجرای این پروژه بود معرفی گردیدم تا مقدمات اجرای پروژه را برای محققین انگلیسی برنامه ریزی کنیم . 

درنهایت گروه متشکل از ۳ دکتر زمین شناس انگلیسی، اسکاتلندی و رومانیایی به نامهای ریچارد، ال و لیکا در روز ۲۰ اردیبهشت وارد ایران شده و مستقیما با یک پرواز به مشهد و سپس با خودرو به بیرجند رفته و یک هفته در منطقه خضری و دشت بیاض که دارای گسل معروفی است و منشا زلزله چندین سال قبل قائنات بود به تحقیق پرداختند.

با توجه به فنی بودن غارها و لزوم حمایت کامل از محققین انگلیسی که آشنایی به کار فنی نداشتند تصمیم گرفتم که یکی از دوستانی که آشنا به این غارها بوده و همچنین به زبان انگلیسی تسلط داشته باشد را به همراهه ببرم. به دلیل عضویتم در انجمن غارنوردان ایران و  شناخت از اعضای آن، از سعید هاشمی نژاد خواستم که در این برنامه مرا همراهی نماید. وی نیز علیرغم لزوم حضورش در جلسه هیئت مدیره انجمن در همان تاریخ در کردستان، پیشنهادم را پذیرفت و همسرش خانم سارا عدالتیان نیز به جمع ما پیوست. تیم ۳ نفره ما روز ۲۷ اردیبهشت در فردوس به گروه زمین شناسان ملحق شد

.

روز چهارشنبه ۲۸/۲/۱۳۹۰ - ساعت ۷ صبح از محل اقامت (خوابگاه اساتید دانشکده فنی و مهندسی فردوس وابسته به دانشگاه بیرجند) به سمت شهرستان سرایان حرکت نمودیم. طبق قرار قبلی در میدان شهرداری با رئیس شورای اسلامی و مسئول هیئت کوهنوردی شهرستان ملاقات نموده و سپس یک گروه شامل ما سه غارنورد، لیکا و یک راننده با یکدستگاه خودروی ۴*۴ نیسان رونیز به سمت روستای چرمه در ۱۵ کیلومتری شمال شهرستان سرایان به راه افتادیم. پس از روستا راه خاکی را به سمت امام زاده پیر اباذر و گردنه شرقی دهانه غار ادامه دادیم. از این نقطه حدود ۱۰ دقیقه راهپیمایی انجام داده و حدود ساعت ۱۰ به دهانه غار رسیدیم. با توجه به عدم آشنایی لیکا با فنون SRT و نداشتن تجهیزات غارنوردی قرار شد ابتدا با یک فرود از دهانه پایینی وارد غار شده و ضمن بررسی استلاگمیت ها درصورت عدم وجود نمونه موردنظر لیکا در این بخش غار، تیمی دو نفره از ما از دهانه بالایی که دارای 5 چاه در مسیر اصلی است را برای یافتن نمونه پیمایش نمایند. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که غار بتون بسیار پیر بوده و به دلیل شیب زیاد و وجود خاک زیاد در کف و عدم وجود گیاه در کوه بالای غار استلاگمیت جوان به اندازه و شکل مناسب تحقیق در این غار پیدا نخواهد شد. پس از برداشتن نمونه کوچکی از یک فلاوستون در نزدیکی در ورودی از غار خارج شدیم. هنگام خروج با ۴ عضو دیگر گروه (ریچارد، ال، مهندس نعیمی و راننده) که با یک خودروی دیگر برای تحقیق درخصوص گسل های احتمالی اطراف سرایان رفته بودند مواجه شدیم که پس از اتمام کار به دهانه غار آمده بودند. نهار مختصری در دهانه غار صرف شد. و برای صرف چای گیاهی به سمت پیر اباذر حرکت کردیم. آنجا را نیز پس از ۴۵ دقیقه استراحت و نوشیدن چای آتشی به سمت سرایان ترک کردیم. در سرایان مسئول هیئت کوهنوردی (آقای آمیان) با اهدای مقداری زعفران و زیره و چای گیاهی و بروشورهایی درخصوص دیدنیهای شهرستان سرایان شرمنده و به سوی فردوس بدرقه نمود . 

روز پنجشنبه ۲۹/۲/۱۳۹۰ - ساعت ۷ صبح تیم ۴ نفره زمین شناسی به سمت بیابانهای اطراف فردوس و تیم ۵ نفره غارنوردی به سمت یونسی (بجستان) حرکت کردیم. غار بلور در ۷ کیلومتری جنوب شهر یونسی در میانه بیابانی خشک قرار گرفته و خودرو در مسیر خاکی شنی هموار تا ۵۰ متری غار امکان پیش روی دارد. حدود ساعت ۱۰ به دهانه غار رسیدیم. پس از برقرارری کارگاه اقدام به فرود ۲ چاه ۵ و ۱۵ متری نمودیم. در بالای دهانه چاه دوم ( ۱۵ متری) دو آشیانه کبوتر دیده می شد که در یکی ۲ عدد تخم و در دیگری دو جوجه کوچک دیده می شد! با توجه به عدم آشنایی کافی لیکا با سیستم فرود و همچنین نداشتن هارنس و ابزار مناسب، او را با ۱۲ متر نوار به هارنس امدادی سینه و صندلی مجهز نموده و با حمایت از کارگاه پایین می فرستادیم. ورود به دنیای زیبای غار بلور و دیدن کریستالهای متفاوت در شکل و رنگ و اندازه لیکا را مبهوت کرده بود و پس از برداشتن نمونه های مختلف دلش نمی آمد که آنجا را ترک کند! وی عنوان می کرد که در آمریکا، رومانی، انگلیس و جزایر باهاما غارهای مختلفی را دیده ولی هیچیک به زیبایی این غار نبوده است .

از وی درخصوص چگونگی کریستالهای منحصربفرد نوک تیز (دندان کوسه ای) که بصورت افقی بر روی دیوارها تشکیل شده بود سئوال کردم. لیکا می گفت چنین اشکالی را فقط زیر میکروسکوپ دیده و اینچنین کریستالهایی که تا ۲۰ سانتی متر طول داشتند واقعا عجیب هستند. وی معتقد بود که با توجه به جاذبه زمین چکنده ها و چکیده های غارها در راستای عمودی باید تشکیل گردد و این کریستالهای افقی فقط در زمانی که غار مملو از آب بوده می تواند تشکیل شده باشد. برای خروج از غار در چاه ۱۵ متری لیکا را به شیوه حمل مصدوم و قرقره ۱ به ۳ بالا کشیدیم! و در چاه ۵ متری روش صعود با ۲ یومار را به وی آموزش دادیم تا خودش از غار خارج شود. ساعت ۷ و نیم کارگاهها را جمع کرده و به ماشین رسیدیم . بلافاصله تعویض لباس کرده و در تاریکی شب به سمت بردسکن راه افتاده و ساعت ۱۰ شب به مهمانسرای سازمان زمین شناسی در آن شهر رسیدیم .

دکتر لیکا ارسک

روز پنجشنبه ۲۹/۲/۱۳۹۰ - قرار بود در این روز غار سیر واقع در روستای سیر و در میانه راه بردسکن به سبزوار را بازدید کنیم. ولی با توجه به عدم وجود استلاگمیت قابل توجه در این غار، برنامه را به سمت غار درونه واقع در مجاورت روستای کلاته برق در نزدیکی سه راهی درونه - شاهرود - طبس در ۳۵ کیلومتری غرب بردسکن تغییر دادیم. ۲۰۰ متر مانده به سه راهی درونه، جاده ای خاکی به طول حدود ۲۰ کیلومتر ابتدا به کلاته و سپس به یک کیلومتری غار می رسد. با توجه به افقی بودن غار و عدم نیاز به لوازم فنی، کل تیم ۹ نفره ساعت ۷ و نیم صبح به سمت غار عزیمت نمودیم. غار در دل دیواره ای سنگی قرار گرفته و بیشتر بخشهای آن پیر و غیرفعال است. تنها یک دالان رو به بالا با چکیده ها و چکنده های فعال و جدید وجود دارد که ریزش قطرات آب در آن مشاهده می گردد. لیکا که برای گرفتن مدرک فوق دکترای زمین شناسی خود گرایش غارشناسی را انتخاب کرده عنوان می داشت که مطالعه بر روی چکیده ها می تواند نوع آب و هوای منطقه را طی صد ها سال گذشته و همچنین سن غار را مشخص سازد. پس از برداشتن نمونه ی مختلفی از بخشهای فعال و غیر فعال حدود ساعت مجدد به محل خودروها رسیده و پس از صرف نهار، به سمت بردسکن به راه افتادیم. در نهایت ساعت ۵ بعد از ظهر ما سه نفر از دوستان ایرانی و خارجی جدا شده و با انبوهی از خاطرات خوش به سمت مشهد به راه افتاده و ۹ شب به منازلمان رسیدیم .

روز یکشنبه ۱/۳/۱۳۹۰ - سه زمین شناس آکسفوردی ساعت ۸ صبح از بردسکن به راه افتاده و ساعت ۱۲ به مشهد رسیدند. با توجه به اینکه ساعت ۵ و نیم عصر به تهران پرواز داشتند. به همراه دو همنورد دیگرم مجدد به ملاقاتشان رفتیم و برای قدردانی از کادویی که هنگام ترک بردسکن به ما داده بودند، آنها را به دیدن جاذبه های طرقبه و مشهد (بازار، فروشگاههای صنایع دستی، رستوران، حرم مطهر، سوغاتی، ...) برده و در نهایت ساعت ۵ عصر آنها را در فرودگاه شهید هاشمی نژاد بدرقه نمودیم .

در خاتمه از مهدی حیدرزاده بعنوان تیم پشتیبان ما در مشهد و همچنین رزرو سعید، و همچنین از آقای جواد نظام دوست - رئیس محترم انجمن غارنوردی ایران- که در طول برنامه پیگیر وضعیت اجرای برنامه و صحت و سلامت افراد تیم بودند نیز تشکر می نمایم

گزارش از: وحید اشرفی.

منبع:سایت انجمن غارنوردان و غارشناسان ایران