نگاهی گذرا بر چگونگی شکل گیری تزئینات داخلی غارها
غارها از جمله محیط ها و فضاهای نسبتا با ثباتی هستند که تغییرات در آنها بسیار کند صورت می‌گیرد. شرایط فیزیکو شیمیایی مختلف باعث شده اند تا غارها و پدیده های داخلی آنها طی گذشت میلیونها سال، شکل گرفته و بوجود آیند. در این میان تغییرات اندک و جزیی در شرایط ذکر شده می تواند تنوع پدیده ها را بیشتر سازد. ترکیب شیمیایی آب، فشار، دما، رطوبت، جریان هوا، شرایط زمین شناسی و زمین ساختی و... مهمترین عوامل تغییر شرایط فیزیکو شیمیایی هستند.
کوچکترین
تغییر در ترکیب شیمیایی آب و وجود ناخالصی های گوناگون محلول در آب، می
تواند بلورها و رسوبهای متفاوتی را به رنگهای گوناگون پدید آورد. همچنین
میزان رطوبت و دمای آب و حرارت محیط هم بسیار مهم هستند. جریان هوا حتی
بصورت بسیار خفیف نیز می‌تواند تزئینات ظریف و زیبایی را شکل دهد. در این
میان کانیهایی مانند کلسیت CaCO3) Calcite)، آراگونیت CaCO3) Aragonite)، دولومیت CaMg(CO3)2 Dolomite، هالیت NaCl) Halite)، سیلویت KCl) Sylvite)، کارنالیت KCl,MgCl,H2O) Carnallite)، ژیپسCaSO4,H2O) Gypsum) و آنهیدریت CaSO4) Anhydrite)
که در بوجود آمدن تزئینات داخلی غارها نقش دارند بسیار اندک و تعدادشان از
انگشتان دو دست نیز تجاوز نمی کند اما تغییرات فیزیکو شیمیایی باعث گردیده
تا تنوع فراوانی از شکل و فرم را در آنها شاهد باشیم.
روند
شکل گیری تزئینات داخلی غارها از گذشته های بسیار دور ادامه داشته و خواهد
داشت در مواردی این روند آنچنان کند است که عمر آدمی برای دیدن رشد و
تکامل آنها کافی نیست. به عنوان مثال مدت زمان لازم برای رشد یک سانتیمتر
استالاگمیت و یا استالاکتیت زمانی بین 100 تا 1000 برآورد شده است.
در
این نوشتار سعی شده است تا ضمن معرفی تعدادی از تزئینات داخلی غارها،
عواملی متفاوتی را که منجر به تشکیل آنها شده است را معرفی و نحوه تشکیل
آنها را به اختصار توضیح دهد.
امید
است همگان با آگاهی از این روند، در نگهداری از محیط های کارستی کوشا بوده
و از هر گونه تغییر در این محیط ها، شکستن، جدا کردن، و خارج ساختن
غارسنگها از محیط و جایگاه واقعی شان بپرهیزند و در حفظ و حراست از این
پدیدهای بی نظیر طبیعی کوشا باشیم.
تصویر 1- بلورهای گچ (ژیپس gypsum): تراوش آب حاوی سولفات کلسیم از داخل درزو شکاف سنگها موجب شکل گیری
"گلهای گچی Cave Flowers" در غار می شود.
تصویر 2- انبوهی از استالاکتیت های زیبا که در نتیجه جریان آب غنی از بیکربنات کلسیم در سقف غار شکل گرفته اند.
تصویر 3- "درخت آراگونیت Aragonite Tree" بوجود آمدن درخت واره ها از بلور آراگونیت (نوعی از بلورهای کربنات کلسیم) در دماهای بالا در داخل غارها توسط آبهای غنی از بیکربنات کلسیم.
تصویر 4- بلورهای سوزنی شکل آراگونیت Aragonite می تواند بر روی استالاکتیت هایی از جنس کلسیت Calcite رشد کنند
(آراگونیت فرم کریستالی متفاوتی با کلسیت دارد اما از نظر ترکیب شیمیایی با آن یکسان است) در اینجا و در انتهای استالاکتیت ها
این بلورهای سوزنی شکل گرفته اند.
تصویر 5- روان شدن آب در روی سطح دیواره غارها موجب شکل گیری تزئینات پرده ای سنگی draperies می شود.
تغییر در محتوای شیمیایی آب می تواند رنگ آمیزی متفاوتی را برروی دیوارها بوجود آورد.
تصویر 6- ناخالصیهای ناچیز در آب غنی از بیکربنات کلسیم می تواند شکلهای ظریف و متنوعی را به رنگهای مختلف بسازد.
در اینجا ناخالصیهایی از اکسید آهن محلول، تزئینات پرده ای و استالاگمیت های نارنجی رنگ را بوجود آورده اند.
تصویر 7- از رشد همزمان استالاگمیت ها در کف غار و استالاکتیت ها از سقف غار و ادغام
آنها با یکدیگر ستونهای غار شکل میگیرند.
تصویر 8- تقسیم شدن آب حاوی بی کربنات در کانالهای باریک می تواند اشکال مهیج و ظریفی از استالاکتیت ها را بوجود آورد.
تصویر 9- حبابهای سفید آراگونیت بر روی دیواره غار
تصویر 10- جریانهای هوا از پایین به شکل گیری آراگونیتهای بته ای از داخل حفرهای گچی (ژیپس) کمک می‌کند.
تصویر 11- حلقه های متحد المرکز: این مقطع چگونگی شکل گیری آنرا بصورت لایه لایه نشان می دهد.
تصویر 12- آراگونیت های پر شکل Feathered Aragonite: شکل گیری این آراگونیتها با این اشکال زیبا و ظریف حکایت از
یکسان ماندن شرایط درون غار، در طی روند شکل گیری آنهاست.
تصویر 13- رشد گلهای گچی Gypsum Flowers بر روی دیواره های قدیمی تر: گچ با توجه به ماهیت فیزیکی خود در برابر رطوبت
افزایش حجم پیدا کرده و در نتیجه با فشار از محیط بسته خود به خارج راه پیدا کرده و اشکال زیبایی را می سازد.
تصویر 14- بسیاری از تزئینات در معابر تاره کشف شده و بکر غارها سفید هستند، اما بدلیل رفت و آمد و افزایش گازهای تنفسی
بازدید کنندگان، جریانهای هوایی که بعدا بوجود می آیند و گرد و غبار رفته رفته تیره و کدر می شوند.
تصویر 15- بلورهای سوزنی شکل سلنیت Selenite (سولفات کلسیم + آب) که در کف دهلیزها شکل میگیرند
(سلنیت فرمول شیمیایی مشابه ژیپس داشته اما ساختار کریستالی متفاوتی با آن دارد).
تصویر 16- چکیدن آب باقی مانده از تشکیل استالاکتیت ها، استالاگمیت ها را در کف غارها پدید می آورد.
تصویر 17- در اثر حرکت آب حاوی بیکربنات کلسیم از سقف غارها و برخورد این آب با هوای درون غار و از دست دادن
رطوبت و دی اکسید کربن، استالاکتیت ها شکل می گیرند.
تصویر 18- آراگونیتهای خالص در غارها به رنگ سفید دیده می شوند.
تصویر 19- آراگونیت های ظریف و سوزنی در انتهای استالاکتیت ها به جنس کلسیت رشد می کنند.
تصویر 20- چکیدن با شدت آب حاوی بیکربنات با غلظتهای متفاوت بر روی استالاگمیتهای قدیمی،
پدیدهای زیبایی را بوجود می آورد.
تصویر 21- ادامه یافتن تراوش و چکیدن آب از سقف بر کف غارها، موجب ضخیم ترشدن
استالاگمیت ها و استالاکتیت ها می شود.
تصویر 22- بی کرینات محلول با ترکیبی از برخی ناخالصیها باعث پدید آمدن تزئینات زیبا و شکلهای متفاوتی می شود.
تصویر 23- عبور آب در شکاف کوچکی از سنگها ممکن است باعث بوجود آمدن استالاکتیت ها واستالاگمیت های
بزرگی در داخل غارها شود.
تصویر 24- گلهای گچی Gypsum Flowers رشد یافته از سقف غارها، سریع رشد می کنند.
تصویر 25- نمونه دیگری از رشد بلورهای ژیپس
تصویر 26- چکه های ریز از آب بر روی استالاگمیتهای قدیمی، اشکال ظریف و ریز را پدید می آورند.
تصویر 27- در نتیجه چکیدن سریع آب در داخل حوضچه ها، ستونی از بی کربنات کلسیم با حفره هایی
در داخل آن بوجود امده است.
تصویر 28- تشکیلات جعبه ای Boxwork: در ابتدا شکستگیهای داخل سنگ نرمتر توسط محلولهایی از کانیهای سخت تر پر می شود
و سپس سنگ در برگیرنده (نرمتر) انحلال پیدا کرده و دیواره بر جای می مانند.
تصویر 29- نمونه دیگری از تشکیلات جعبه ای Boxwork در سقف غار
گردآوری و ترجمه:
عباس توسلی - کارشناس ارشد زمین شناسی
واحد تحقیق و پژوهش بخش غارنوردی فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی
